به گزارش تارنمای بلومبرگ، گزارش تازه شاخص هوش مصنوعی آمریکای لاتین ۲۰۲۵ (ILIA) که توسط کمیسیون اقتصادی آمریکای لاتین و کارائیب (CEPAL) و مرکز ملی هوش مصنوعی شیلی (CENIA) منتشر شده است، نشان می‌دهد سه کشور شیلی، برزیل و اروگوئه، با اختلاف زیاد در به‌کارگیری فناوری هوش مصنوعی از دیگر کشورهای آمریکای لاتین جلوتر هستند. شیلی با امتیاز ۷۰.۵۶ از ۱۰۰، بهترین عملکرد را در «حکمرانی فناوری» و «سواد هوش مصنوعی» دارد.

نویسندگان این گزارش می‌گویند: این کشورها محیط‌های توسعه‌یافته‌تر و منسجم‌تری دارند، در حالی که سایر کشورهای منطقه هنوز در سطح متوسط یا پایین قرار دارند که نشان‌دهنده چالش در گسترش هوش مصنوعی در همه بخش‌هاست.

در میانه جدول، کشورهایی چون کلمبیا، کاستاریکا و آرژانتین قرار دارند که زیرساخت و نیروی انسانی رو به رشدی دارند اما هنوز به مرحله تثبیت نرسیده‌اند.

در مقابل، کشورهایی مثل بولیوی (۲۶.۰۶) و ونزوئلا (۲۴.۶۵) در پایین‌ترین سطح قرار دارند؛ جایی که کمبود سرمایه، ضعف نهادی و نبود سیاست‌های دیجیتال موثر، مانع شکل‌گیری زیست‌بوم هوش مصنوعی شده است.

شاخص هوش مصنوعی آمریکای لاتین ۲۰۲۵ بر چه اساسی است؟

این شاخص سه بُعد اصلی را بررسی می‌کند:

• عوامل توانمندساز؛ شامل زیرساخت دیجیتال، داده‌ها و سرمایهٔ انسانی لازم برای توسعهٔ هوش مصنوعی
• تحقیق، توسعه و کاربرد؛ ارزیابی فعالیت‌های علمی، نوآوری و استفاده از هوش مصنوعی در صنایع مختلف
• حاکمیت یا حکمرانی فناوری؛ که به قوانین و چارچوب‌های نهادی برای استفاده مسئولانه و پایدار از هوش مصنوعی می‌پردازد

برترین‌های آمریکای لاتین در هوش مصنوعی

در نتیجه این ارزیابی‌ها، شیلی با امتیاز ۷۰٫۵۶ از ۱۰۰ در جایگاه نخست قرار دارد و پس از آن برزیل (۶۷٫۳۹) و اروگوئه (۶۲٫۳۲) جای گرفته‌اند. این سه کشور به‌عنوان پیشگامان منطقه شناخته می‌شوند.

شیلی بالاترین امتیاز را در حوزه حاکمیت فناوری (۸۳٫۲) کسب کرده است؛ برزیل با ۹۲٫۹ و اروگوئه با ۷۷٫۷ نیز عملکردی بسیار قوی داشته‌اند.

در سطح شاخص‌های جزئی‌تر، شیلی در این زمینه‌ها در رتبه اول قرار دارد: نیروی انسانی ماهر (۶۶٫۷۵ امتیاز)، سواد هوش مصنوعی (۸۴٫۷۰)، تعداد مقالات علمی به ازای جمعیت (۳۸ مقاله در هر یک میلیون نفر)، بالاترین میزان استفاده از هوش مصنوعی مولد (Generative AI) با ۷۸٫۷۰ امتیاز.

به‌طور کلی، کشورهای پیشگام در این حوزه دارای زیرساخت‌های قوی، توان محاسباتی بالا، سرمایه انسانی آموزش‌دیده، پژوهش‌های علمی گسترده و سیاست‌های حاکمیتی منسجم هستند.

کشورهای در حال پیشرفت

در سطح بعدی، کشورهایی مانند کلمبیا (۵۵٫۸۴)، کاستاریکا (۵۳٫۸۳)، آرژانتین (۵۲٫۹۸)، پرو (۵۱٫۹۳) و مکزیک (۴۷٫۰۳) به‌عنوان «پذیرندگان هوش مصنوعی» شناخته می‌شوند.

در ادامه، جمهوری دومینیکن (۴۴٫۹۶)، اکوادور (۴۰٫۶۸) و پاناما (۳۸٫۹۵) قرار دارند.

بر اساس این گزارش، این کشورها عملکردی متوسط دارند و در برخی زمینه‌ها مانند پژوهش، نوآوری و سیاست‌گذاری هنوز جای پیشرفت زیادی وجود دارد؛ در مقایسه با اقتصادهای پیشرفته، جوامع علمی و اکوسیستم نوآوری در این کشورها هنوز در مراحل ابتدایی هستند.

کشورهای درگیر عقب‌ماندگی در حوزه هوش مصنوعی

در انتهای فهرست کشورهای السالوادور، جامائیکا، پاراگوئه، کوبا، گواتمالا، هندوراس، بولیوی و ونزوئلا قرار دارند. امتیاز این کشورها بین ۲۴ تا ۳۲ از ۱۰۰ است.

ویژگی مشترک آن‌ها کمبود زیرساخت دیجیتال، ضعف در آموزش و نبود نهادهای حاکمیتی قوی است. در نتیجه، پذیرش هوش مصنوعی در این کشورها بسیار محدود و بیشتر در مرحله آزمایشی است.

نقش اقتصادی و اجتماعی هوش مصنوعی

این گزارش تاکید می‌کند که هوش مصنوعی می‌تواند نقشی کلیدی در رشد اقتصادی و اجتماعی ایفا کند. به باور نویسندگان، این فناوری قادر است مدل‌های جدید تولید و کسب‌وکار را ایجاد، دسترسی برابر به آموزش، سلامت و خدمات عمومی را تقویت و به کاهش فقر و نابرابری جنسیتی کمک کند، همچنین می‌تواند آلودگی زیست‌محیطی را کاهش و شفافیت و کارایی دولت‌ها را افزایش دهد.

همچنین، مدل متن‌باز (Open Source) در منطقه فرصتی ارزشمند محسوب می‌شود، چون به کشورها اجازه می‌دهد بدون نیاز به زیرساخت‌های گران‌قیمت یا نرم‌افزارهای انحصاری، راه‌حل‌های بومی خود را توسعه و همکاری در جامعه فناوری را گسترش دهند.

در این میان، هوش مصنوعی مولد به‌عنوان ابزاری برای دموکراتیزه کردن دسترسی و افزایش سرعت پذیرش فناوری نقش کلیدی دارد.

چالش‌ها و فرصت‌ها

با این حال، چالش‌هایی همچون جذب سرمایه‌گذاری و تمرکز بیش از حد تحقیقات در چند کشور خاص همچنان وجود دارد.

۱۹ کشوری که در شاخص ILIA بررسی شدند، در مجموع تنها ۱٫۱۲ درصد از سرمایه‌گذاری جهانی در هوش مصنوعی را در اختیار دارند و تنها شش کشور از آن‌ها صاحب شرکت‌های «یونیکورن» هستند (یعنی استارتاپ‌هایی با ارزش بالای یک میلیارد دلار).

گرچه ۹ کشور تاکنون راهبرد ملی هوش مصنوعی را تدوین کرده‌اند، اما تنها تعداد کمی از آن‌ها موفق به تامین بودجه، اجرای عملی یا به‌روزرسانی این راهبردها شده‌اند.

این گزارش نتیجه می‌گیرد: هوش مصنوعی دیگر فقط یک ابزار فناورانه نیست، بلکه فرصتی راهبردی برای توسعه به‌شمار می‌رود. ضروری است که تمرکز کشورها بر بهبود اثربخشی حکمرانی هوش مصنوعی افزایش یابد.

به گفته خوسه مانوئل سالاسار-سیریناچس دبیر اجرایی کمیسیون اقتصادی آمریکای لاتین و کارائیب (سپال)، «هوش مصنوعی می‌تواند موتور محرک برای رهایی آمریکای لاتین و کارائیب از دام توسعه‌نیافتگی باشد اما برای تحقق این هدف، باید سیاست‌های دیجیتالی‌سازی با سیاست‌های توسعه تولیدی هماهنگ و شکاف‌های زیرساخت، آموزش، نوآوری و حکمرانی از میان برداشته شود».