به گزارش اتاق مشترک بازرگانی ایران و برزیل- گزیده اخبار و تحولات اقتصادی برزیل در دو هفته اخیر بهمن 1403 مندرج در روزنامه‌ها و رسانه‌های این کشور توسط وزارت امور خارجه منتشر شد.

بازگشت ترامپ و تأثیرات آن بر اقتصاد برزیل از دیدگاه پنج تحلیلگر

لیا والس پریرا: “تنوع‌بخشی به بازارها و صادرات همچنان یک گزینه مناسب برای محافظت از اقتصاد برزیل است.”

لیا والس پریرا، محقق ارشد در بنیاد مطالعات برزیل (FGV/Ibre)، بر لزوم تنوع‌بخشی صادرات و بازارها به عنوان راهی برای کاهش تأثیرات سیاست‌های تجاری ترامپ تأکید می‌کند. او به تجربیات قبلی دولت ترامپ اشاره می‌کند که در آن تعرفه‌های وارداتی بر فولاد و آلومینیوم برزیلی افزایش یافت. با توجه به سیاست‌های جدید ترامپ، مذاکرات تجاری دوباره اهمیت بیشتری خواهد یافت. در این میان، چین با امضای ۳۷ توافق با برزیل، خود را برای تغییرات احتمالی آماده کرده است. برگزاری نشست COP-30 و اجلاس سالانه بریکس در برزیل، چالش دیگری برای دیپلماسی تجاری این کشور خواهد بود.

لوکاس فرراز: “برزیل باید به اصلاحات اقتصادی خود ادامه دهد تا محیط کسب‌وکار بهبود یابد.”

لوکاس فرراز، هماهنگ‌کننده مرکز مطالعات تجارت جهانی FGV EESP، معتقد است که افزایش تعرفه‌های وارداتی ایالات متحده بر کالاهای چینی و سایر کشورها می‌تواند باعث ایجاد تنش‌های تجاری شده و رشد اقتصاد جهانی را کاهش دهد. این وضعیت برای برزیل دو پیامد دارد: افزایش صادرات کشاورزی به چین و کاهش صادرات صنعتی به آمریکا. او پیشنهاد می‌دهد که برزیل با بهره‌گیری از سیاست‌های “نزدیک‌سازی زنجیره تأمین” (nearshoring) و “مشارکت با کشورهای دوست” (friendshoring)، وابستگی خود را به بازارهای پرریسک کاهش دهد.

ولبر بارال: “چالش اصلی برزیل، مدیریت نوسانات جهانی ناشی از سیاست‌های نامطمئن ترامپ خواهد بود.”

ولبر بارال، مشاور و وزیر سابق تجارت خارجی برزیل، معتقد است که سیاست‌های حمایت‌گرایانه ترامپ، از جمله افزایش تعرفه‌های وارداتی و اولویت‌بخشی به صنایع داخلی آمریکا، می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر برزیل بگذارد. از یک سو، درگیری تجاری احتمالی میان چین و آمریکا می‌تواند به نفع بخش کشاورزی برزیل تمام شود، اما از سوی دیگر، وابستگی برزیل به بازار چین می‌تواند این کشور را در برابر اقدامات تلافی‌جویانه آسیب‌پذیر کند. علاوه بر این، تغییرات ژئوپلیتیکی، از جمله مواضع ترامپ در مورد اوکراین و روسیه، ممکن است بر بازار کالاهای اساسی مانند غلات و انرژی که برزیل در آن‌ها نقش مهمی دارد، تأثیر بگذارد.

آلساندرا ریبیرو: “چشم‌انداز بین‌المللی احتمالاً برای اقتصاد برزیل نامساعدتر خواهد شد.”

آلساندرا ریبیرو، مدیر اقتصاد کلان در مؤسسه Tendências Consultoria، هشدار می‌دهد که سیاست‌های ترامپ می‌تواند منجر به تقویت دلار و افزایش نرخ بهره جهانی شود. این وضعیت باعث افزایش تورم در آمریکا و در نتیجه کاهش سرعت کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو خواهد شد، که می‌تواند منجر به تضعیف واحد پول برزیل و افزایش نرخ بهره این کشور شود. در عین حال، احتمال ایجاد موانع تجاری بر صادرات برزیل به ایالات متحده وجود دارد، که تأثیر مستقیمی‌بر رشد اقتصادی برزیل خواهد داشت.

خوزه آگوستو دی کاسترو: “افزایش تعرفه‌ها علیه برزیل، یک اشتباه بزرگ برای ایالات متحده خواهد بود.”

خوزه آگوستو دی کاسترو، رئیس انجمن تجارت خارجی برزیل (AEB)، معتقد است که تجارت برزیل و آمریکا در دو سال گذشته متعادل بوده و افزایش تعرفه‌ها علیه برزیل بی‌منطق خواهد بود. او اشاره می‌کند که میزان زیادی از تجارت بین این دو کشور به‌صورت درون‌شرکتی بین دفاتر مرکزی و شعب انجام می‌شود، بنابراین احتمال تغییر اساسی در این روابط کم است. با این حال، او هشدار می‌دهد که هرگونه اقدامات تجاری یک‌جانبه توسط آمریکا می‌تواند منجر به رکود در تجارت جهانی و افزایش نرخ بیکاری شود.

اولین مداخله بانک مرکزی برزیل در بازار ارز تحت ریاست گابریل گالیپولو

بانک مرکزی برزیل در اولین اقدام خود تحت مدیریت گابریل گالیپولو (Gabriel Galípolo)، ۲ میلیارد دلار از طریق دو حراج خطی (line auctions) با توافق بازخرید (repurchase agreements) به فروش رساند. این حراج‌ها در روز دوشنبه انجام شد و نرخ‌های سود ۵.۸۵۱٪ و ۵.۸۷۹٪ برای تاریخ‌های بازخرید در نوامبر و دسامبر ۲۰۲۵ تعیین شد. این مداخله در همان روزی که دونالد ترامپ برای دومین دوره به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده سوگند یاد کرد، انجام شد. بانک مرکزی معمولاً در پایان سال، به ویژه در ماه دسامبر، حراج‌های ارزی را برای تأمین نیازهای ارز خارجی برگزار می‌کند. در دسامبر گذشته، ۳۲.۶ میلیارد دلار از طریق حراج‌های مشابه و فروش ارز بدون تعهد بازخرید به بازار تزریق شد.

مازاد تجاری برزیل در هفته سوم ژانویه به ۱.۳۵۶ میلیارد دلار رسید

بر اساس گزارش منتشرشده توسط وزارت توسعه، صنعت، تجارت و خدمات برزیل (MDIC – Ministério do Desenvolvimento, Indústria, Comércio e Serviços)، مازاد تجاری این کشور در هفته سوم ژانویه به ۱.۳۵۶ میلیارد دلار رسید. این مقدار حاصل صادرات ۶.۴۴۶ میلیارد دلاری و واردات ۵.۰۹ میلیارد دلاری بوده است. به طور کلی، در ماه ژانویه، مازاد تجاری برزیل تاکنون به ۲.۵۵۳ میلیارد دلار رسیده است. رشد صادرات روزانه نسبت به ژانویه ۲۰۲۴، ۷.۸ درصد افزایش یافته است که ناشی از رشد ۱۰ درصدی در بخش صنایع استخراجی و ۹.۵ درصدی در بخش صنایع تولیدی بوده است، هرچند که صادرات محصولات کشاورزی ۳.۲ درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر، واردات ۱۷.۵ درصد افزایش یافته که این رشد در بخش کشاورزی (۳۹.۴ درصد)، صنایع استخراجی (۲۸.۲ درصد) و صنایع تولیدی (۱۶.۲ درصد) مشاهده شده است.

همچنین تاکید کرد که شرکت‌های برزیلی باید بیشتر در اقتصاد دایره‌ای، زیست‌فناوری و انرژی تجدیدپذیر مشارکت کنند تا نقش پررنگ‌تری در صحنه بین‌المللی ایفا نمایند.

انرژی پاک باعث شکست رکورد صادرات چین به برزیل می‌شود

در سال ۲۰۲۴، محصولات مرتبط با گذار انرژی، مانند پنل‌های خورشیدی و خودروهای برقی، ۱۱.۴درصد از واردات برزیل از چین را تشکیل دادند و به بخش پیشرو در واردات از این کشور آسیایی تبدیل شدند. این اطلاعات از گزارشی توسط شورای تجاری برزیل-چین(CEBC) استخراج شده است. محصولات سبز طی سال‌های اخیر در تراز تجاری دو کشور به طور پیوسته رشد کرده‌اند و بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ تقریباً ده درصد افزایش یافته‌اند. به علاوه، واردات محصولات چینی در سال گذشته رکورد زد و به ۶۳.۳ میلیارد دلار آمریکا (معادل ۳۸۲ میلیارد رئال) رسید که نشان‌دهنده افزایش ۱۹.۶ درصد نسبت به سال ۲۰۲۳ است. صادرات برزیل به چین در سال ۲۰۲۴ با کاهش ۹.۵ درصد به ۹۴.۴ میلیارد دلار آمریکا رسید، که اولین کاهش از سال ۲۰۱۹ است؛ در آن سال، صادرات برزیلی به چین تنها یک درصد کاهش یافته بود. با وجود این افت، تراز تجاری بین دو کشور برای برزیل ۳۰.۸ میلیارد دلار مثبت بود، اما این رقم نسبت به سال گذشته 40 درصد کمتر است. چین همچنان 41 درصد از کل مازاد تجاری برزیل با جهان را تشکیل می‌دهد. تقریباً 99.7 درصد از صادرات چین به برزیل از صنایع تبدیلی (صنایع تولیدی) بوده است. در مقابل، برزیل بیشتر نفت خام، سویا و سنگ آهن به چین صادر می‌کند. از مجموع ۹۴.۴ میلیارد دلار صادرات برزیل به چین در سال گذشته، 80 درصد مربوط به محصولات صنعت استخراج و کشاورزی بوده است.

بحران آب و هوا می‌تواند بیش از نیمی از مناطقی کاشت قهوه در برزیل را کاهش دهد

یک مطالعه انجام‌شده توسط دانشگاه ایالتی سان پائولو (Unesp) نشان می‌دهد که بحران آب و هوا – شامل افزایش گرمای شدید، طوفان‌ها و اسیدی‌شدن خاک‌ها – ممکن است مساحت زمین‌های قابل کشت قهوه در برزیل را تا 50 درصد کاهش دهد. پژوهشگران با استفاده از پنج سناریوی احتمالی ارائه‌شده توسط هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل تغییرات در الگوی بارندگی و دمای هوا را برای دهه‌های آینده شبیه‌سازی کردند. گونه قهوه عربیکا، که دومین گونه پرکشت در برزیل است، به تغییرات اقلیمی حساس‌تر است. بر اساس این تحقیق، با افزایش دمای میانگین جهانی، درصد زمین‌های مناسب برای تولید این نوع قهوه در برزیل از 8.7 درصد به 5.4 درصد در دوره زمانی ۲۰۶۱ تا ۲۰۸۰ کاهش می‌یابد. در بدترین سناریوی ممکن، این نسبت به 2.2 درصد کاهش خواهد یافت. ایالت میناس جرایس، که بزرگ‌ترین تولیدکننده قهوه در کشور است، بیشترین آسیب را خواهد دید. به گفته گلاوکو رولیم از دانشکده علوم کشاورزی و دامپزشکی Unesp، افزایش دمای جهانی بر عناصر حیاتی برای کشت قهوه تأثیر می‌گذارد، از جمله دمای هوا (دامنه ایده‌آل ۱۸ تا ۲۳ درجه سانتی‌گراد) و دسترسی به آب.

رشد 26 درصدی تامین مالی مصوب بانک ملی توسعه اقتصادی و اجتماعی برزیل برای کشاورزی در سال 2024

بانک ملی توسعه اقتصادی و اجتماعی (BNDES) در سال ۲۰۲۴ مجموعاً ۵۲.۳ میلیارد رئال وام برای بخش کشاورزی تأسیس کرد که نشان‌دهنده رشد 26 درصدی نسبت به ۴۱.۵ میلیارد رئال وام تأسیس شده در سال گذشته است. در سال ۲۰۲۲، آخرین سال دولت ژایر بولسونارو، میزان منابع تأسیس شده معادل ۲۷.۲ میلیارد رئال بود. به طور کلی، این بانک توسعه‌ای در سال گذشته (2024) ۱۹۱.۲۳۱ عملیات انجام داد که رشد 27.9 درصدی نسبت به ۱۴۹.۴۳۰ عملیات در سال ۲۰۲۳ و 60 درصد نسبت به ۱۱۹.۳۰۴ عملیات در سال ۲۰۲۲ را نشان می‌دهد. از 52.3 میلیارد رئال، 38.2 میلیارد رئال (82.8 درصد) در محدوده برنامه Safra رخ داده است – حدود 10.3 میلیارد رئال مربوط به نیمه دوم برنامه Safra  2023-2024 (ژانویه تا ژوئن 2024) و 27.9 میلیارد رئال برای نیمه اول برنامه برداشت 2024-2025 (ژوئیه تا دسامبر 2024). منابع به تولیدکنندگان روستایی، تعاونی‌ها، کشاورزان خانوادگی و صنایع کشاورزی برای توسعه تولید، خرید ماشین آلات و تجهیزات، ذخیره سازی و نوآوری و سایر اهداف اختصاص یافت.این منابع به کشاورزان، تعاونی‌ها، کشاورزان خانواده‌محور و صنایع کشاورزی برای افزایش تولید، خرید ماشین‌آلات و تجهیزات، ذخیره‌سازی و نوآوری و سایر اهداف اختصاص داده شد.

افزایش قیمت گازوئیل توسط پتروبراس در شرایط حساس اقتصادی برزیل

پتروبراس تصمیم گرفته است که قیمت گازوئیل را از روز شنبه ۱ فوریه ۲۰۲۵ به میزان ۰.۲۲ رئال افزایش دهد. به گفته‌ی آدریانو پیرس، کارشناس اقتصادی، این افزایش قیمت در زمانی حساس برای اقتصاد برزیل انجام شده است، چرا که گازوئیل نقش کلیدی در حمل‌ونقل کالاها دارد. این تصمیم با وجود تأثیرات منفی بر تورم، به دلیل اختلاف قیمت ۱۴ درصد بین نرخ داخلی و قیمت جهانی اجتناب‌ناپذیر بود. همچنین، سیاست دولت در تلاش برای “بومی‌سازی” قیمت سوخت، باعث شده است که تطبیق قیمت با بازارهای بین‌المللی به تعویق بیفتد. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل ممکن است منجر به افزایش قیمت سایر کالاها شود.

افزایش بدهی عمومی‌برزیل به ۷۶.۱ درصد تولید ناخالص داخلی

طبق آمار منتشرشده توسط بانک مرکزی برزیل، بدهی ناخالص دولت عمومی (DBGG) در پایان سال ۲۰۲۴ به ۸.۹۸۴ تریلیون رئال رسید که معادل ۷۶.۱ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) این کشور است. این رقم نسبت به سال ۲۰۲۳ که ۸.۰۷۹ تریلیون رئال و ۷۳.۹ درصد از GDP بود، افزایش یافته است. این افزایش نشان‌دهنده‌ی چالش‌های اقتصادی، کسری بودجه و رشد هزینه‌های عمومی در سال گذشته است. در عین حال، بدهی خالص بخش عمومی‌به ۶۱.۱ درصد از GDP رسیده که نسبت به سال قبل ۰.۷ درصد افزایش یافته است. این روند باعث نگرانی سرمایه‌گذاران و بازارهای مالی شده است، زیرا می‌تواند فشار بیشتری بر نرخ بهره و سیاست‌های مالی دولت وارد کند.

کاهش نرخ بیکاری در برزیل به ۶.۲ درصد در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۴

طبق گزارش موسسه ملی آمار برزیل (IBGE)، نرخ بیکاری در برزیل در سه‌ماهه‌ی پایانی سال ۲۰۲۴ به ۶.۲ درصد کاهش یافته که کمترین میزان از سال ۲۰۱۲ تاکنون است. میانگین نرخ بیکاری در کل سال ۲۰۲۴ ۶.۶ درصد بوده که نشان‌دهنده‌ی سومین سال متوالی کاهش نرخ بیکاری است. تعداد افراد بیکار به ۷.۴ میلیون نفر کاهش یافته و میزان استخدام افراد در سال ۲۰۲۴ به رکورد ۱۰۳.۳ میلیون نفر رسیده است. افزایش اشتغال، رشد ۲.۷ درصد در تعداد قراردادهای کاری رسمی و بهبود درآمد واقعی، از عوامل مؤثر در این کاهش بوده‌اند. این آمار نشان‌دهنده‌ی بهبود بازار کار و افزایش فرصت‌های شغلی است، اگرچه همچنان چالش‌هایی در بخش‌های غیررسمی و قراردادهای موقت وجود دارد .

برزیل بالاترین نرخ بهره واقعی جهان را دارد

با کاهش ۳ درصدی نرخ بهره در آرژانتین و افزایش ۱ درصدی نرخ بهره در برزیل، این کشور اکنون دارای بالاترین نرخ بهره واقعی در جهان است. طبق بررسی‌های اقتصادی، نرخ بهره واقعی برزیل ۹.۱۸ درصد است، در حالی که این نرخ در آرژانتین پس از کاهش اخیر به ۶.۱۴ درصد رسیده است. این امر به دلیل افزایش نرخ بهره سیلک (Selic) برزیل به ۱۳.۲۵ درصد در ژانویه رخ داده است. انتظار می‌رود که نرخ بهره در نشست بعدی بانک مرکزی برزیل به ۱۴.۲۵ درصد افزایش یابد که می‌تواند اثرات منفی بر رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌ها داشته باشد.

خرید محصولات کشاورزی برزیل توسط کشورهای عربی

طبق گزارش اتاق بازرگانی عرب-برزیل، صادرات محصولات کشاورزی برزیل به ۲۲ کشور عضو اتحادیه عرب در سال ۲۰۲۴ ۲۳ درصد افزایش یافته و به ۱۷.۹۳ میلیارد دلار رسیده است. کشورهای عربی به دلیل رشد جمعیت و نیاز فزاینده به امنیت غذایی، وابستگی بیشتری به محصولات کشاورزی برزیل پیدا کرده‌اند. در این میان، الجزایر، عراق و مصر از بازارهای کلیدی برای برزیل محسوب می‌شوند. صادرات شکر، مرغ و قهوه ویژه از جمله مواردی هستند که تقاضای بالایی دارند. در عین حال، کشورهای عربی تمایل دارند صادرات خود را به برزیل افزایش دهند، به ویژه در زمینه مشتقات نفتی و کودهای شیمیایی.

رکورددار غلات در برزیل و تأثیر آن بر اقتصاد

دولت برزیل پیش‌بینی کرده است که برداشت غلات در فصل ۲۰۲۴/۲۰۲۵ به ۳۲۲.۴۲ میلیون تن برسد، که بالاترین میزان ثبت‌شده تاکنون است. این افزایش می‌تواند به رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) و کاهش قیمت مواد غذایی کمک کند. پس از یک دوره کاهش تولید، رشد ۸.۲ درصد در برداشت غلات می‌تواند تأثیرات مثبتی بر تراز تجاری، صادرات و کنترل تورم داشته باشد. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که فشارهای بازارهای جهانی و نوسانات قیمت دلار همچنان بر اقتصاد کشاورزی تأثیرگذار خواهد بود.

منبع: وزارت امور خارجه