ه گزارش روابط عمومي اتاق مشترک بازرگاني ايران و برزيل –  نوشتار پيش‌رو گزارشي است که به طور اختصار به رويکردهاي کشور برزيل در زمينه ايجاد ارز مشترک ميان اعضاي بريکس مي پردازد.

رئيس جمهور برزيل لوئيز ايناسيو لولا داسيلوا، در هيروشيما پس از پايان مشارکت خود در نشست G7 بار ديگر از ايجاد يک واحد پولي مشترک ميان کشورهاي بريکس (برزيل، روسيه، هند، چين و آفريقاي جنوبي) همانند کاري که اتحاديه اروپا با يورو انجام داد، به عنوان راهي براي کاهش وابستگي به دلار آمريکا در تجارت حمايت نمود.

فرناندو حداد، وزير دارايي برزيل، اغلب از يک ارز مشترک منحصراً براي معاملات تجاري، در نوعي اتاق پاياپاي براي جايگزيني دلار حمايت مي‌کند. او بر افزايش استفاده از ارزهاي محلي در ابزارهاي تجاري دوجانبه، مانند دريافت‌هاي اعتباري تاکيد نمود. به گفته او، تمرکز بايد بر حذف تدريجي استفاده از ارز سوم باشد.

ديلما روسف، رئيس برزيلي بانک بريکس، گفت که يکي از اهداف اين بانک گسترش حوزه فعاليت و پرداختن به ايده ارز واحد در ميان کشورهاي عضو اين بلوک است. اين يک ارز در برابر ارز ديگر نبوده ولي بازار آسيايي و ارزهاي محلي نيز اهميت روز افزون خواهند داشت.

ديدگاه برخي از اقتصاددانان مطرح برزيلي نسبت به ارز مشترک بريکس اين است که يک سيستم پولي چندقطبي‌تر در دهه‌هاي پيشرو ظهور مي‌نمايد اما توسط دلار رهبري خواهد شد. زيرا دلار همچنان در زمينه‌هاي اساسي چون حجم استفاده، امنيت و قابليت تبديل شوندگي بي‌رقيب خواهد بود.

رويکرد تاريخي نسبت به ايجاد ارز مشترک در قالب بريکس

رويکرد تاريخي ارز مشترک در ميان کشورهاي بريکس را مي‌توان به اوايل دهه 2010 رديابي نمود، زماني که بحران مالي جهاني نگراني‌هايي را در مورد ثبات سيستم پولي بين المللي، به ويژه نقش مسلط دلار ايالات متحده ايجاد نمود. در اين زمينه، برخي از رهبران و اقتصاددانان بريکس، ايجاد يک ارز ذخيره بين‌المللي جديد را براي کاهش اتکا به دلار آمريکا و تقويت همکاري‌هاي مالي در داخل اين بلوک پيشنهاد کردند.

در سال 2011، در جريان نشست بريکس در سانيا، چين، ايده يک ارز مشترک مطرح شد و بحث هايي براي بررسي مزايا و چالش هاي بالقوه چنين ارزي انجام شد. با اين حال، اين پيشنهاد با موانع متعددي از جمله ساختارهاي اقتصادي متفاوت، نرخ تورم و سياست‌هاي پولي در ميان کشورهاي بريکس روبرو بود. هر کشور اولويت‌هاي اقتصادي متفاوتي داشت، که يافتن اجماع در چارچوب مشخص براي يک ارز مشترک را به چالش مي‌کشيد.

علاوه بر اين، ايده ارز مشترک در برجام در سال‌هاي بعد به طور فعال دنبال نشد، زيرا اولويت‌هاي ديگر در دستورکار اين گروه قرار گرفتند، مانند تقويت همکاري‌هاي تجاري و سرمايه‌گذاري، ترويج توسعه پايدار و ايجاد بانک توسعه جديد (NDB) به عنوان منبع جايگزين بودجه براي پروژه‌هاي زيربنايي.

موضوع ارز مشترک بريکس از اواسط سال 2022 که چهاردهمين اجلاس سران اين اتحاديه در پکن برگزار شد، شتاب بيشتري گرفته است. در آنجا، ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهور روسيه اعلام نموده که بريکس در حال آماده‌سازي يک “ارز ذخيره جهاني جديد” است و آماده است تا با شتاب بيشتري استفاده از آن را گسترش دهد.

در ماه مه سال 2023، رئيس جمهور برزيل لوئيز ايناسيو لولا داسيلوا[1]، در هيروشيما پس از پايان مشارکت خود در نشست G7 بار ديگر از ايجاد يک واحد پولي مشترک ميان کشورهاي بريکس (برزيل، روسيه، هند، چين و آفريقاي جنوبي) همانند کاري که اتحاديه اروپا با يورو انجام داد، به عنوان راهي براي کاهش وابستگي به دلار آمريکا در تجارت حمايت نمود. بازگشت لولا به رياست جمهوري، تقويتي براي جاه طلبي‌هاي “جنوب جهاني” بود که شي جين پينگ، رهبر چين از آن حمايت مي‌کرد. شي در سومين دوره رياست جمهوري خود تاکيد بيشتري بر تبديل جنوب جهاني يا کشورهاي در حال توسعه در مناطقي از آمريکاي لاتين گرفته تا آفريقا، آسيا و اقيانوسيه به يک نيروي اقتصادي و ديپلماتيک بزرگتر دارد.

فرناندو حداد، وزير دارايي برزيل[2]، اغلب از يک ارز مشترک منحصراً براي معاملات تجاري، در نوعي اتاق پاياپاي براي جايگزيني دلار حمايت مي‌کند. او بر افزايش استفاده از ارزهاي محلي در ابزارهاي تجاري دوجانبه، مانند دريافت هاي اعتباري تاکيد مي‌کند. به گفته او، تمرکز بايد بر حذف تدريجي استفاده از ارز سوم باشد.

ديلما روسف، رئيس بانک بريکس[3]، گفت که يکي از اهداف او گسترش اين مؤسسه مالي است و فکر کردن به ايده ارز واحد در ميان کشورهاي عضو اين بلوک را رد نمي‌کند.

روسف اولين کنفرانس مطبوعاتي خود را در شانگهاي پس از تصدي رياست بانک در آوريل در مقر اصلي بانک برگزار و اخيراً اين بانک جلسه سالانه خود را برگزار نمود.

روسف در پاسخ به سوالي درباره امکان ايجاد ارز واحد، آن را رد نکرد. او گفت: “اين هنوز يک ايده است که بايد در نظر گرفته شود. جهان در حال تحول است. اين يک ارز در برابر ارز ديگر نبوده و چنين بحثي مطرح نيست. ما مي خواهيم اضافه کنيم. ما به دنبال بازار دلار خواهيم بود. اما ما اين را در نظر خواهيم گرفت که بازار آسيايي و ارزهاي محلي نيز بسيار مهم هستند.”

ديدگاه اقتصاددانان

ادواردو مکيتاريان، استاد اقتصاد در بنياد آرماندو آلوارس پنتادو (FAAP)، توضيح مي‌دهد که در صورت انجام اين پيشنهاد، مشکلات زيادي در توسعه ارز وجود خواهد داشت، زيرا تفاوت‌هاي زيادي بين اقتصادهاي شرکت‌کننده در بانک BRICS وجود دارد. به عنوان نمونه ارزش هاي توليد ناخالص داخلي  (GDP)، ذخاير بين المللي، نرخ بهره و غيره کاملاً متفاوت هستند. با اين حال، او اين احتمال را رد نمي‌کند، اما نسبت به يک بازه زماني دورتر هشدار مي دهد.

در همين راستا، Josilmar Cordenonssi، استاد اقتصاد در دانشگاه پرسبيتريان مکنزي، اشاره مي‌کند که علاوه بر پيچيدگي ايجاد و اعمال ارز، رقابت اين منبع با دلار همچنان بسيار دشوار است.[4]

روري گرين، اقتصاددان TS Lombard مي‌افزايد که «نفوذ ژئوپليتيکي و اقتصادي چين منجر به پذيرش رنمينبي (RMB) براي تجارت و ذخاير مي‌شود – و ادامه خواهد داد. دلار در معرض تهديد نيست.»

برخي فکر مي‌کنند ممکن است مدت بيشتري طول بکشد تا دلار از جاي خود خارج شود. ويکرام راي، اقتصاددان ارشد در بانک TD مي‌گويد در حالي که تسلط دلار به زمان نياز دارد تا از بين برود، مسير دور از آن مشخص است. طي يکي دو دهه آينده، پتانسيل زيادي براي ظهور ارزهاي منطقه‌اي مسلط و يک رژيم بين‌المللي چندقطبي وجود دارد، با نقش‌هايي که اکنون توسط دلار با يورو به اشتراک گذاشته شده، يوان فعالتر، آينده تغييرات زيادي خواهد داشت.

در گزارشي، تحليلگران سرويس سرمايه گذاري موديز نوشتند: «ما انتظار داريم يک سيستم پولي چندقطبي تر در دهه‌هاي آينده ظهور کند، اما توسط دلار رهبري خواهد شد، زيرا دلار همچنان در زمينه‌هايي حياتي چون حجم استفاده، امنيت و قابليت تبديل شوندگي بي‌رقيب خواهد بود[5]. ”

 پاورقي‌ها:

[1]https://www.cnnbrasil.com.br/economia/no-g7-lula-volta-a-defender-que-brics-tenham-moeda-comum-semelhante-ao-euro/#:~:text=O%20presidente%20Luiz%20In%C3%A1cio%20Lula،do%20d%C3%B3lar%20em%20trocas%20comerciais.

[2]https://www.cnnbrasil.com.br/economia/lula-diz-sonhar-com-moeda-comum-para-o-brics-e-volta-criticar-dependencia-do-dolar/

[3]https://noticias.uol.com.br/colunas/jamil-chade/2023/05/30/dilma-quer-expansao-do-banco-dos-brics-e-nao-descarta-moeda-unica.htm

[4]https://investnews.com.br/economia/moeda-unica-para-comercio-entre-paises-do-brics-ainda-e-ideia-distante/

[5]https://fpabramo.org.br/focusbrasil/2023/06/09/a-aposta-cambial-dos-brics-e-um-alerta-oportuno/#:~:text=A%20quest%C3%A3o%20cambial%20dos%20BRICS،expandir%20seu%20uso%20mais%20amplamente.

منبع: سايت وزارت امور خارجه